Author: Szutta Artur Title: WŁADYSŁAW TATARKIEWICZ’S CONCEPT OF THE ‘THIRD STATES’ (Stany trzecie w ujęciu Władysława Tatarkiewicza) Source: Filo-Sofija year: 2011, vol:.13/14, number: 2011/2-3, pages: 617-627 Keywords: “THIRD STATES”, LEISURE, PHILOSOPHY, THEORY, INTELLECT, SENSE OF LIFE, WŁADYSŁAW TATARKIEWICZ, JOSEPH PIEPER Discipline: PHILOSOPHY Language: POLISH Document type: ARTICLE Publication order reference (Primary author’s office address): E-mail: www:The article treats on the concept of “third states” (as opposed to the other two kinds of states: those of work and entertainment) introduced by (...) Władysław Tatarkiewicz in his treatise On Happiness. A thorough analysis of the passage on “third states” as well as of the very concept allows to see its relevance to the considerations on such important philosophical questions as those of the nature of doing philosophy, the meaning of life, intellectual intuition, theoria or contemplation. The paper consists of five parts. The first part is focused on Tatarkiewicz’s understanding of “third states” as well as on a phenomenological analysis of the concept itself. The second part is a kind of extension of the analysis enriched by Josef Pieper’s interpretation of the idea of leisure which I find very close to what Tatarkiewicz means by “third states”. In the light of the analysis the concept of the ‘third states’ turns out to be very inspiring and useful in dealing with a number of philosophical questions, which is shown in the fourth part of the paper. The final step consists of questioning the above conclusion by short outlining a possible naturalistic interpretation of the ‘third states’ in the light of which the picture of philosophy, human life or human cognition, based on the concept of the ‘third states’ might turn out to be a mere illusion. I do not give a final answer to this question but treat the conclusion of the paper as an invitation to a deeper consideration of the matter. (shrink)

Artykuł stanowi odpowiedź na Stanisława Judyckiego argument z odwróconego spektrum aksjologicznego za koniecznością odwołania się do Bożych nakazów dla uzasadnienia naszych przekonań moralnych. Tekst składa się z trzech części. W pierwszej prezentuję Judyckiego argument z odwróconego spektrum aksjologicznego oraz odwołanie się do Bożych nakazów dla uzasadnienia naszych moralnych przekonań. Na potrzeby tego tekstu uznaję potrzebę odwołania się do teizmu dla pokonania sceptycyzmu moralnego. W części drugiej wysuwam zarzut, że stanowisko Judyckiego popada w błędne koło. W części trzeciej proponuję alternatywną wersję (...) teistycznego uzasadnienia wiedzy moralnej, zgodnie z którą możemy odwołać się do Boga jako tego, który stworzył ludzi w taki sposób, aby dysponowali zdolnością wiarygodnego poznania moralnego. (shrink)

Artykuł stanowi obszerne, krytyczne omówienie książki Przedracjonalne źródła racjonalnej refleksji filozoficznej autorstwa Jadwigi Skrzypek-Faluszczak. Krytyka obejmuje kolejne części monografii — „Wstęp” oraz trzy rozdziały, a zakończona jest wskazaniem na rozmaite uchybienia formalne, jakie w tej monografii się pojawiają. Rozważania nie ograniczają się do aspektu krytycznego, lecz prezentują rozmaite ujęcia danych kwestii obecne w literaturze przedmiotu, a nie zostały ujęte przez autorkę monografii, a także propozycje własnych autorskich rozwiązań.

Diese Betrachtungen versuchen das Problem der intellektuellen Intuition bei R. Descartes anhand der Abhandlung "Die Regeln zur Leitung des Verstandes" vorzustellen. Die Intuition der Gemüt (intuistus mentis) ist eine eigentümliche Fähigkeit der menschliechen Vernunft, kraft dessen nicht nur direkte Erkenntnis der obersten Prinzipen, aber auch jede unsere gültige Erkenntnis möglich ist. Deshalb ist die Intuition der Gemüt (als ein Erkenntnisvermögen des Subjekts) notwendig, um eine Konzeption der Intuition (die Methode) zu entwickeln. Das aber, was unbedingter Grund (Principium) und zugleich die (...) Bedinung der Möglichkeit jeder unserer unmittelbaren Erkenntnis ist, kann nicht direkt erkannt werden. Dem die Methode kann nicht ein unbedingtes Wissen um Intuition sein, und ausserdem ist ihre Gültigkeit problematisch. Darum betreffen diese Überlegungen vor allem das Problem der Gültigkeit der kartesianischen Konzeption der intellektuellen Intuition. Die Methode kann nur erklären wie die Intuition (und Deduktion) richtig gehandhabt wird. Aber sie kann nicht lehren, wie diese Operationen vollgezogen werden. Die Fragestellung lautet nun: wie die Intuition zu erkennen sei? (shrink)

Der Aufsatz sich mit dem Problem der objektiven Gültigkeit der metaphysischen Erkenntnis in der Wolffschen "Ontologie". Besonders bin ich interessiert an der Problemstellung und Problemlösung, d.h. nicht nur am Begriff der transzendentalen Wahrheit, aber auch am Verhältnis zwischen ihm und dem Begriff der logischen Wahrheit und der Ordnung. Die Begriffe der transzendentalen Wahrheit und der Ordnung gehören zu wichtigsten Begriffen der Wolffschen Philosophie des Seins, die als die Grundlage allen anderen (philosophischen) Wissenschaften gedacht wird. Deshalb kann man sagen, dass der (...) Begriff der transzendentalen Wahrheit ist der echten Grundbegriff der ganzen Philosophie. In dem Aufsatz versuche ich zu zeigen, worin besteht die Wichtigkeit dieses Begriffes und mit ihm verbundenen Konzeption des Seins und der Erkenntnis. Der Aufsatz besteht aus drei Teilen: in der ersten beschäftige ich mich mit dem logischen Begriff der Wahrheit (nominale und reale Definition der Wahrheit), in der zweiten – mit dem Begriff der Ordnung (ordo), in der letzten – mit dem Begriff der transzendentalen Wahrheit. (shrink)

Die Begriffe "Erscheinung" und "Ding an sich" wurden im Laufe der Zeit vielmals interpretiert und wohl so oft mißinterpretiert. Der Hauptgrund der falschen Interpretationen von den obiegen Begriffen scheint ihr platonischer oder eher von Plato inspirierter Charakter za sein. Darunter verstehe ich eine solche Auslegung der Beziehung "Erscheinung" – "Ding an sich", in der sie als der Schein und die reale Wirklichkeit im Gegensatz zueinander stehen. Zu den wichtigsten und gleichzeitig konfusesten Texten von Kant, die er dem Problem gewidmet hat, (...) gehört der Kapitel von der "Kritik der reinen Vernunft": "Phaenomena und Noumena". Meine Arbeit ist ein solcher Analyse – und Interpretationsversuch von diesem Fragment, der einerseits den für die beiden Redaktionen (von der A und B Kritikausgabe) gemeinsamen und gleichzeitig den fundamentalen Sinn der Kantschen Lehre über "Erscheinung" und "Ding an sich" hervorhebt und vorstellt, andrereseits andere von Plato inspiriete Auffassungen dieses Problems als unberechtigt ablehnt. (shrink)

The aim of the paper is to determine to what extent the concepts of causality and finality are theoretically applicable in interpreting history from the perspective of hermeneutic philosophy of Hans-Georg Gadamer and Odo Marquard. The author demonstrates that causality and finality, in their metaphysical and epistemological sense, are subject to explicit criticism by these two authors. He also shows that, despite their explicit repudiation, the senses of those concepts are reappropriated, thus revealing their key importance in their hermeneutical conceptions. (...) The cause-and-effect relationship is being transformed into a game occurring in-between the present and the past. The finality expresses itself in three interrelated ways in: the autotelic nature of historical tradition, the task of understanding a specific tradition, and the interpretation of the current historical situation. (shrink)

The aim of the work is to preent the connection between the conception of One - έν and the Good - τάγαθόν in Plato's late writings , in the fragments of writings of the members of the First Plato Academy: Philip of Opus , Eudoxos of Knidos, Speusippus, Xenocrates and the chosen Aristotle's writings . In the analysis of the texts all the derivatives of the conception of One and the Good are taken into account. As a research hypothesis the (...) distinction between έν and τό έν is introduced. This distinction can be seen in comprehending έν as One and τό έν as the One . The One is, first of all, a simple and indivisible being.The work consists of two main parts. The first one is devoted to the analysis of the conception of One - έν and the second contains the analysis of the conception of the Good - τάγαθόν. Each part is made up of two chapters, the first of which illustrates the researched conceptions in the chosen Plato's dialogues, his Unwritten Teaching and the fragments of writings of the members of First Plato Academy, and the second shows these conceptions in Aristotle's philosophy. There is a connection between researched conceptions in Plato's philosophy, what is clearly illustrated in the dialogues the Philebus and the Laws. In the Philebus the Good is One, although it consists of many elements, but Plato does not give a reason for that. In the Laws every watchman must be aware that the good is the one, although it is manifested in many different ways. The One principle is identified with the Good in Plato's Unwritten Teaching. The connection can be also noticed in Aristotle's conception of First Mover , which is the God, the highest Good and the One , because it is, as a pure act, the simple and indivisible being. (shrink)

The aim of the article is to outline an interpretation of the philosophical understanding of the concept of the good in pre-Platonic thought. The interpretation is based on those fragments only in which the concept actually appears. As a result of the adopted assumption, the ideas of the first philosophers, i.e. Thales, Anaximander and Anaximenes, were outside the scope of the investigation, as well as those of Xenophanes, Eleatics, Empedocles, Anaxagoras and Leucippus. In the case of the first philosophical systems (...) of the pre-Platonic philosophy one notices a connection between the good and the One. It can also be found that understanding of the `the Best' is depended on, and results from, ‘the good’. This is true also in Heraclitus, though, at the same time, he introduces an significant reversal in this respect, for he abolishes the absolute difference between the good and evil, and turns it to a subjective relation. The good has no ontological basis in the Democritus' system as well, though the good’s connection with truth, accessible for every human being, allows to interpret him as arguing for an objectivistic conception of the good. The objectivity of good has subsequently been denied by the Sophists.Key words GOOD, PRE-PLATONIC PHILSOPHY, ANCIENT PHILOSOPHY. (shrink)

Herman Cappelen w książce Fixing language (2018) zaproponował projekt w ramach inżynierii pojęciowej, w myśl którego to, co rewidujemy w pojęciach, to ich intensja i ekstensja. Podjął on polemikę z koncepcjami w inżynierii pojęciowej, zgodnie z którymi przy rewizji odwołujemy się do funkcji i celów. W pierwszej części artykułu opisuję wspomnianą dyskusję. W realizacji tego zamiaru korzystam z odwołań do artykułu Amie Thomasson „A Pragmatic Method for Normative Conceptual Work” (2020). Następnie podejmuję próbę obrony stanowisk odwołujących się przy rewizji pojęciowej (...) do funkcji i celów. W tym celu odnoszę się do artykułu Michaela Prinzinga „The Revisionist’s Rubic: Conceptual Engineering and Discontinuity Objection” (2018). W drugiej części artykułu opisuję metodę eksplikacji jako jedną z metod, za której pomocą dokonuje się rewizji pojęciowej. Zwracam uwagę na eksplikacje stosowaną przez Quine’a, który proponuje skupić się przy eksplikacji na funkcjach, jakie pełnią pojęcia. (shrink)

Artykuł dotyczy problemu dobra i wartości w myśli Osho. Nawiązując do prac tego hinduskiego guru i filozofa, autor rekonstruuje kolejno sposób ich poznania oraz sposób ich istnienia. Broni tezy, że w myśli Osho analiza kryteriów dotyczących poznania wartości poprzedza jego refleksję na temat ich ontycznego statusu. Dobro i wartość mają bowiem charakter egzystencjalny i nie są przedmiotem poznania teoretycznego ani przedmiotem języka deskrypcyjnego, lecz stanowią rezultat relacyjno-subiektywnego sposobu ich ujmowania. Autor dowodzi, że w myśli Osho jest to zamierzona strategia, ponieważ (...) dzięki temu nie abstrahuje się ani od podmiotowego zaangażowania, ani od empirycznego konkretu sytuacji, w jakiej znajduje się podmiot. (shrink)

Jednym z głównych problemów filozofii czasu jest określenie statusu teraźniejszości. Zagadnienie teraz pojawia się explicite choćby w dyskusji prezentyzm-eternalizm czy w pytaniu o możliwość uzgodnienia idei obiektywnego upływu czasu z rozumieniem czasu we współczesnej nauce. Filozofia nauki ujawnia zaś – wczeniej nie dostrzegany – problem zdefiniowania równoczesności.Dyskusje na temat obiektywności lub realności upływu czasu nie są domeną filozofii ostatniego stulecia ani też pokłosiem odkryć fizyki XX wieku. To właśnie jednak na gruncie fizyki nastąpiło spektakularne zderzenie intuicyjnego rozumienia czasu, w tym (...) tak oczywistych – zdawałoby się – idei, jak równoczesność czy współistnienie, z filozoficznymi implikacjami teorii naukowej. Rozbieżność intuicji temporalnych z czasem relatywistycznym analizowali pod kątem konsekwencji metafizycznych Gödel, Rietdijk i Putnam. Próby uzgodnienia klasycznych kategorii tensalnych z pojęciami STW, podejmowane m.in. przez Sklara, wskazują na konieczność wyeksplikowania odmiennych założeń ontologicznych obu schematów pojęciowych oraz potrzebę oddzielenia metafizyki od epistemologii. Radykalną propozycję wyeliminowania konfliktu między intuicją upływu czasu i relatywistycznym obrazem czasu wysunął Prior, który przypisał fundamentalną rolę potocznym kategoriom temporalnym (A-teoria), pojęcia relatywistyczne zaś uznał za czysto konwencjonalne i wtórne. Pogląd taki jawnie przeczyłby jednak ontologicznym założeniom STW, sformułowanym przez samego Einsteina.Niniejszy artykuł ma na celu wyeksplikowanie wspomnianych trudności w oparciu o fundamentalne założenia i własności klasycznej oraz relatywistycznej koncepcji czasu. (shrink)

Zdaniem Johna Macmurray, teoretyczny i egocentryczny charakter tradycyjnej filozofii byl źródłem subiektywizmu i dualistycznego postrzegania rzeczywistości, co w konsekwencji prowadziło do zafałszowania obrazu świata, człowieka i Boga. W swej filozoficznej karierze Macmurray bardzo wcześnie, bo już w latach trzydziestych zdał sobie sprawę z niebezpieczeństwa, jakie dualistyczne myślenie niosło ze sobą dla osobowego życia ludzkości, a w konsekwencji i dla wiary religijnej. Kulturowym i społecznym skutkiem dualistycznych sposobów myślenia w filozofii, teologii, sztuce i nauce było bowiem zaznaczające się na coraz większą (...) skalę w międzywojennej Europie osłabienie integralności życia osobowego, a tym samym zarzucenie wiary religijnej i przyjęcie światopoglądu ateistycznego. Dlatego też już od początku swojej filozoficznej refleksji postawił on sobie za cel rozpoznanie filozoficznych żródeł i nurtów myślenia, które charakteryzowały współczesny okres historii i zniekształcały rozumienie osoby i życia osobowego. Jego poszukiwania doprowadziły go do przekonania, że głównym źródłem myślenia subiektywistycznego we współczesnej filozofii jest filozofia kartezjanska oraz jej kontynuacja w kantyzmie i nurtach filozoficznych z niego się wywodzących. (shrink)

Przedmiotem artykułu jest krytyka Arystotelesowskiego republikanizmu, którą przeprowadza Kymlicka, oraz jego alternatywna propozycja tzw. republikanizmu instrumentalnego. Podejmę dyskusję ze stanowiskiem Kymlicki, która skoncentruje się wokół dwóch kwestii. Po pierwsze, czy celem życia ludzkiego jest uczestnictwo w polityce? Po drugie, czy cnoty powinny być traktowane przez państwo jako coś więcej niż środki konieczne do utrzymania i dobrego funkcjonowania jego instytucji, to znaczy jako konieczny (autoteliczny) element dobrego życia, który winien stać się przedmiotem zabiegów państwa?

???? Wydawnictwo von Borowiecky : Red. naukowa: Bożena Listkowska, Artur Andrzejuk Drugi tom słownika polskich filozofów tomistycznych (obejmujący lata 1919–1945), kontynuatorów myśli św. Tomasza z Akwinu. Znajdziemy w nim biogramy oraz omówienia poglądów, a także recenzje i wspomnienia. Tom drugi poświęcony jest omówieniu filozoficznych dokonań: Michała Klepacza, Kazimierza Kowalskiego, Franciszka Kwiatkowskiego, Czesława Martyniaka, Konstantego Józefa Michalskiego, Jana Salamuchy, Franciszka Sawickiego, Jana Stepy, Antoniego Szymańskiego, Jacka Woronieckiego, Aleksandra Żychlińskiego oraz przebiegowi Międzynarodowego Kongresu Tomistycznego, który odbył się w Poznaniu w 1935 (...) r. © Wydawnictwo von Borowiecky. (shrink)

Truth is one of the main concepts of Philosophy, some even consider it the most important of all (W. Künne). This concept is also a foundation for other philosophical concepts. Some of them even depend intrinsically on it, such as the concepts of belief (to believe in something is to believe this something is true), knowledge (if you know something then that something is true), fact (facts are what make our statements true), existence (true reality is the external world that (...) exists) and modality (there are propositions that can be true in all possible worlds), among many others. Truth is also a crucial concept for other domains. Science is said to be the search for the truth of the Natural World and the good life is said to be the pursuit of the good (Aristotle). If one considers that the good and the just are objects of knowledge (R. Campbell), then, there could be no good or justice without truth, insofar as knowledge needs truth. Also, our confidence in the robustness of western political and social institutions has always rested on truth. Unfortunately, this basis, which is the foundation of trust and, therefore, of the robustness of our institutions, is being eroded by external forces, deniers and nihilists, by undermining the concept of Truth, endangering in that way the democratic model (H. Frankfurt). The troubled events we have recently experienced – the raise of populisms, conspiracy theories, pandemic skepticism, the conflict in Ukraine not only in the battleground but also in the info space – could, to some extent, make us question whether, in fact, there is still any theoretical interest in “truth”. As several authors have noted, it seems that today we live in a society of “post-truth” (A. Szakolczai) or “veritophobia” (A. Goldman), where lies are tolerated and facts ignored. Also, for this reason, understanding what truth is by reflecting on its nature and function, from the most sophisticated conceptual schemes to its most everyday uses, seems to be a philosophical task of the utmost importance. This is why the Revista Portuguesa de Filosofia has decided to dedicate this special issue to the subject of truth. (shrink)

Celem artykułu jest analiza trwającej w środowisku filozoficznym debaty na temat możliwości wykorzystywania najnowszych osiągnięć naukowych z zakresu farmakologii, psychiatrii czy technologii informatycznej w zamiarze usprawniania sfery emocjonalnej człowieka. Perspektywa przedstawicieli ruchu transhumanistycznego uznaje, że wzmocnienia afektywne niosą ze sobą potencjał uwolnienia wszystkich świadomych istot od cierpienia oraz zapewnienia im szczęścia przez całe życie. W artykule analizowane są główne argumenty transhumanisty i filozofa Davida Pearce’a i jego programu Imperatywu Hedonistycznego. Następnie podejmuje się refleksję nad rolą i strukturą emocji w ludzkim (...) życiu, a także nad warunkami, które musiałyby spełnić środki umożliwiające osiągnięcie „permanentnego uśmiechu”, to jest nad metodami wzmocnienia afektywnego, które ograniczałyby negatywne oddziaływanie emocji na jednostkę. Analiza teoretycznych założeń projektu transhumanistycznego zostaje rozszerzona o przegląd obecnie dostępnych środków farmakologicznych oraz informatycznych, które przyczyniałyby się do wzmocnienia afektywnego człowieka i innych istot świadomych. Prowadzona analiza skupiać będzie się na dwóch rzędach ludzkiej sfery afektywnej: (1) emocjach i (2) metaemocjach. Wykazuje się, że wszelkie interwencje transhumanistyczne powinny uwzględniać kwestię autentyczności sądów wydawanych na poziomie metaemocjonalnym. (shrink)

W filozofii od dawna trwa spór dotyczący podstaw moralności. Myśliciele tacy jak Arystoteles, Immanuel Kant, czy John Stuart Mill podstawową funkcję w podejmowaniu decyzji moralnych przypisują rozumowaniu. Z kolei David Hume oraz Artur Schopenhauer podkreślają pierwszoplanowe znaczenie emocji. Celem niniejszego tekstu jest rewizja sentymentalistycznej teorii moralności Hume’a i Schopenhauer’a w perspektywie 1) doniesień z badań analizujących pracę mózgu ludzkiego podczas podejmowania decyzji moralnych 2) roli neuronów lustrzanych 3) obserwacji zachowań empatycznych naczelnych. Badania te wnoszą w obszar etyki nową perspektywę, (...) pozwalającą spojrzeć na problem dotyczący powstania i rozwoju moralności w zupełnie innym świetle. (shrink)

This is the précis of Artūrs Logins book Normative Reasons: Between Reasoning and Explanation (Logins 2022).

Tomasz Mann umieścił w Czarodziejskiej górze zdanie, które ma swoją historię. Wspomniał, że jego bohater Hans Castorp spędził cztery semestry jako student budowy okrętów na gdańskiej Politechnice. Zafascynowany tym zdaniem – i co nie bez znaczenia – urodzony w Gdańsku pisarz Paweł Huelle napisał powieść o gdańskim epizodzie bohatera Tomasza Manna, której nadał tytuł Castorp. Artykuł wskazuje na najistotniejsze motywy obu tych powieści w perspektywie pytania o ideę kultury. Jak wiadomo jedną z najważniejszych inspiracji w twórczości Manna jest filozofia Artura (...) Schopenhauera. Jego metafizykę woli, grę sił płodzenia i unicestwiania, uznaje Mann za projekt bardzo atrakcyjny artystycznie. Jednak projekt, który w ostatecznym rezultacie musi przynieść roztopienie jednostki w bezforemnym świecie metafizycznej woli, jest w ocenie Manna wrogi życiu i stanowi zagrożenie dla form kultury. Castorp, bohater literacki wydany na działanie ciemnych i ślepych sił woli, jest przykładem człowieka, który przyjmuje ten fakt do wiadomości, ale staje po stronie życia. Podejmuje próbę okiełznania tych sił i nadania im cywilizowanej i bardziej przyjaznej człowiekowi formy. Jest to próba walki o wartość życia, która w interpretacji Manna posiada charakter etyczny. W świetle filozofii Heinricha Rickerta bohater literacki Castorp to człowiek, który dąży do ulepszenia własnej natury i widzi w tym zadanie, które spełnia się w obszarze kultury. Swoje postępowanie i działanie chce podporządkować normom i trwałym wartościom, przyjmując tę postawę za nadrzędny imperatyw etyczny. Dąży do wypracowania pozaczasowych wartości jako przeciwwagi dla metafizycznego bytu woli. W szerszym kontekście obrazuje to proces, w którym transcendentny byt zostaje zastąpiony przez „transcendentną powinność”. (shrink)